Subvencije za kupovinu prvog stana za majku i dete

Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o finansijskoj podršci porodicama sa decom ("Zakon"), je propisana mogućnost za majke da steknu prava na novčana sredstva za izgradnju, učešće u kupovini, odnosno za kupovinu porodično-stambene zgrade ili stana po osnovu rođenja deteta.

Vlada Republike Srbije ("Vlada"), odnosno Ministarstvo za brigu o porodici i demografiji ("Ministarstvo") je u februaru 2022. godine donelo Uredbu kojom bliže propisuje uslove i način na koji se ostvaruje pravo na novčana sredstva za izgradnju ili kupovinu porodično-stambene zgrade ili stana, gde je i predvidela da će posebnom odlukom utvrditi iznos novčanih sredstava koji će biti izdvojeni iz Budžeta Republike Srbije za svaku budžetsku godinu pojedinačno.

Ubrzo nakon toga, Vlada je donela Odluku o iznosu novčanih sredstava za ostvarivanje prava na novčana sredstva za izgradnju, učešće u kupovini, odnosno kupovinu porodično-stambene zgrade ili stana po osnovu rođenja deteta u 2022. godini ("Odluka") kojom je predvidela da će maksimalni iznos sredstava koji se može odobriti za svaku pojedinačnu subvenciju 20.000 evra za 2022. godinu. Vlada još uvek nije donela Odluku za 2023. godinu o iznosu novčanih sredstava za izgradnju, učešće u kupovini, odnosno kupovinu porodično-stambene zgrade ili stana po osnovu rođenja deteta, ali se ta Odluka očekuje u narednom periodu. Do trenutka donošenja Odluke za 2023. godinu nije moguće ostvariti predmetnu subvenciju.

Pored toga, Odlukom za 2023. godinu moguće je predvideti uslove i visine iznosa koji su različiti od onih propisanih u Odluci za 2022. godinu.

Da bi se, saglasno Zakonu ostvarilo pravo na novčana sredstva za izgradnju, učešće u kupovini, odnosno kupovinu kuće ili stana po osnovu rođenja deteta, potrebno je da je dete rođeno 1. januara 2022. godine i kasnije, s tim što navedeno pravo može ostvariti majka, dok Zakon propisuje da ovo pravo izuzetno može ostvariti i otac deteta, u slučaju smrti majke, u kom slučaju mora pored celokupne dokumentacije koja je predviđena Uredbom, da dostavi i izvod iz matične knjige umrlih za majku deteta.

Da bi majka novorođenog deteta ostvarila pravo na novčana sredstva za izgradnju, učešće u kupovini odnosno kupovinu kuće ili stana po osnovu rođenja deteta potrebno je da prvi put stiče u svojinu kuću ili stan na teritoriji Republike Srbije.

Zakon propisuje i ograničenje u smislu zabrane otuđenja nepokretnosti koja je izgrađena ili kupljena dodeljenim sredstvima, i to u periodu od pet godina od kupovine, odnosno izgradnje, bez saglasnosti organa starateljstva nadležnog da štiti prava i interese dece.

Za izgradnju kuće koja može da bude predmet ovog prava potrebno je:

- da je zemljište na kojoj je planirana izgradnja nepokretnosti vlasništvo podnosioca zahteva upisano u katastar nepokretnosti bez tereta,

- da je za predmetnu nepokretnost izdata građevinska dozvola u skladu sa propisima kojima se uređuje planiranje i izgradnja.

Takođe, obavezno je da su kuća ili stan koji su predmet učešća u kupovini, odnosno kupovine vlasništvo prodavca/prodavaca, kao i da su upisani u katastar nepokretnosti bez tereta.

Pored toga, Uredba izričito propisuje zabranu srodstva između korisnika novčanih sredstava i prodavca nepokretnosti. U tom pogledu Uredba propisuje zabranu sa srodnicima koji su u krvnom srodstvu u pravoj liniji do bilo kog stepena, a u pobočnoj liniji zaključno sa drugim stepenom, kao ni u tazbinskom srodstvu zaključno sa prvim stepenom prave linije ili adoptivnom srodstvu.

Osim toga, pravo na subvenciju može ostvariti i majka koja je strani državljanin i ima status stalno nastanjenog stranca, ako je dete rođeno na teritoriji Republike Srbije i/ili je državljanin Republike Srbije.

Visina novčanih sredstava koja će se odobriti podnosiocu zahteva zavisi od kriterijuma koji su propisani Uredbom i Odlukom, pri čemu je jedan od kriterijuma i jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji će se graditi kuća ili kupovati stan. S tim u vezi, Odlukom iz 2022. godine je propisano da:

1. za izgradnju kuće u jedinicama lokalne samouprave koja su utvrđena kao devastirana područja u skladu sa relevantnim propisom u visini 50% vrednosti radova na izgradnji kuće

2. za izgradnju kuće u ostalim jedinicama lokalne samouprave - u visini 20% vrednosti radova na izgradnji kuće

3. za kupovinu kuće ili stana - u visini 20% vrednosti nepokretnosti procenjene od strane nadležnog poreskog organa, a najviše u iznosu od 20% kupoprodajne cene

4. za učešće u kupovini kuće ili stana putem stambenog kredita - u iznosu od 20% procenjene vrednosti nepokretnosti na osnovu koje se odobrava kredit, a najviše u iznosu od 20% kupoprodajne cene.

Svakako visina novčanih sredstava koji se daju u vidu subvencija ne prelaze iznos od 20.000 EUR, pored toga, da bi se uopšte steklo pravo na subvenciju, ukupni prihodi bračnih odnosno vanbračnih partnera na mesečnom nivou, na dan podnošenja zahteva, moraju biti niži od dve prosečne neto mesečne zarade zaposlenih u Republici Srbiji, prema poslednjem objavljenom podatku Republičkog zavoda za statistiku.

Dosadašnja praksa ukazuje da je postupak dodele sredstava spor, te je to jedna od zamerki koju je iskazalo javno mnjenje. U vezi sa tim, najavljene su izmene i dopune Uredbe, a sve u cilju postizanja veće efikasnosti i pravne sigurnosti u sprovođenju postupka dodele novčanih sredstava za izgradnju, učešće u kupovini, odnosno za kupovinu porodično-stambene zgrade ili stana.