Žene u srpskom startap ekosistemu - Ko su osnivačice i kako se finansiraju?

Skoro polovina osnivačica ima obrazovanje iz oblasti društvenih nauka (44%), a četvrtina (24%) u oblasti tehničko-tehnoloških nauka. Procenat osnivačica koje imaju diplomu iz oblasti IT/softversko inženjerstvo je 1,7 puta manji u odnosu na procenat osnivača sa diplomom u ovoj oblasti (20% naprema 34,6%).

- Poređenjem rezultata ovogodišnjeg i ranijih istraživanja Startap skener, među startapima koji imaju barem jednu osnivačicu primećujemo postepeni rast udela osnivačica sa diplomom u IT oblasti. Sa druge strane, svega 17,9% muških osnivača ima diplomu iz oblasti društvenih nauka, što je 2,4 puta manje u odnosu na procenat osnivačica. Iako vidimo napredak, odnos procentualnog udela ženskih i muških osnivača s diplomom u oblasti IT je odraz rodnog jaza u domenu IT obrazovanja. Naime, i dalje je dva puta veći broj studenata nego studentkinja koji studiraju programe koji obrazuju kadrove u oblasti IT - navedeno je na sajtu preduzmi.rs.

Manje od petine osnivačica (19%) ima prethodnog iskustva u osnivanju i vođenju startapa. Znanja koja su relevantna za startap poduhvat su stekle prvenstveno kroz posao (64%) i kroz razne vidove neformalnog obrazovanja kao što su kursevi, radionice, treninzi (40%). Prilikom pokretanja startapa, njihova želja je da reše neki problem (36%), komercijalizuju ideju (24%) ili imaju samostalnost u radu (20%).

- U našem istraživanju, fokus analize smo stavili na poređenje startapa koji imaju samo muške osnivače i startapa koji imaju bar jednu osnivačicu. Utvrdili smo da je u glavnom uzorku bilo 64,2% timova koji nemaju žene osnivačice (muški timovi) i 35,8% startapa koji imaju barem jednu osnivačicu.

Startap tim je svojevrsna tačka susreta profesionalaca iz tehničkih i netehničkih oblasti. Rezultati ukrštanja podataka iz istraživanja Startap skener 2024 pokazuju da ukoliko ima žena u osnivačkom timu startapa, može se sa većom verovatnoćom očekivati da u timu ima osnivača iz netehničkih oblasti.

Dublja analiza je pokazala da postoji povezanost između strukture osnivačkog tima i uključivanja žena u sastav menadžmenta. Naime, timovi koji imaju samo muške osnivače u svega 6,6% slučajeva imaju žene u menadžmentu, dok 93% startapa koji imaju barem jednu ženu u osnivačkom timu ima i žene na pozicijama menadžera.

Trećina startapa (34,7%) koji u svom sastavu imaju bar jednu osnivačicu nalazi se u "seed" fazi. Rezultati ovogodišnjeg i prošlogodišnjeg istraživanja Startap skener su pokazali da je veći procentualni udeo startapa koji imaju MVP (verziju proizvoda koja omogućava testiranje na tržištu), ali još nisu izašli na tržište, u slučaju startapa koji imaju osnivačice (30,6%), u odnosu na startape samo muških osnivača (17,8%).

Koji su razlozi koji mogu objasniti ovaj podatak? Pojedina iskustva pokazuju da "žene teže realnijoj proceni šta može da se ostvari. One se više od muškaraca osvrću na rizike i kako ih izbeći. Jedna osnivačica savetuje osnivače da "izađu na tržište sa MVP-om što je pre moguće, dobiju povratne informacije i inkorporiraju ih u svoje poslovne odluke".

Istraživanje Startap skener 2024 je pokazalo da najveći broj startapa planira da izgradi profitabilnu kompaniju u vlasništvu osnivača. Iako nema statistički značajne razlike, kod startapa koji imaju osnivačice taj procenat je nešto veći (70,83%) nego kod startapa muških osnivača (60,47%).

Takođe je nešto veći udeo startapa koji imaju osnivačice nego startapa muških osnivača koji su dobili investiciju biznis anđela (20,8% prema 16,3%). S druge strane, u odnosu na startape muških osnivača skoro je 2,5 puta manje startapa koji imaju osnivačice i koji su dobili VC investiciju.

Veći deo uloženog preduzetničkog kapitala u startape muških osnivača nego u startape koji imaju osnivačice identifikovan je i na globalnom nivou. Pitch Book, koji prati stanje rodnog jaza u Evropi i SAD, izveštava da je samo 1,5% preduzetničkog kapitala u Evropi i 2% preduzetničkog kapitala u SAD investirano u startape ženskih osnivača